Het Grote Superfoodsdebat

Dit zijn nou kelpnoedels.

Bij de tentoonstelling Foodtopia in Museum Boerhaave hangt het voedsel van de toekomst in vitrines aan de wand. Allerlei soorten kelp en algen bijvoorbeeld. Ze zijn makkelijk te telen en zitten boordevol waardevolle eiwitten. Je zou het superfoods kunnen noemen. Zou dit de basis zijn van de kelpnoedels die Jesse van der Velde veelvuldig noemt in zijn boek ‘Voor altijd jong’? Al met al een perfecte locatie voor het debat over de zin en onzin van Superfoods dat Foodlog in maart hield.

Het panel bestaat uit gesprekspartners uit alle hoeken: hoogleraren, een diëtist, de Vereniging tegen de Kwakzalverij, het Voedingscentrum, Albert Heijn, de FNLI (levensmiddelenindustrie), onder wie bekenden als ‘voedingsgoeroe’ Ralph Moorman, ‘Dokter Frank’, hoogleraar Jaap Seidell en apotheker en orthomoleculair deskundige Gert Schuitemaker.
Last but not least was, en dat was voor mij een verrassing, de secretaris van de MS-patiëntenvereniging aanwezig, Klaas Bouma. De aanleiding voor het debat bleek namelijk een artikel in ‘Linda’ te zijn, waarin Ralph Moorman zegt dat hij MS-patiënten op zien heeft staan uit een rolstoel door superfoods. Helemaal uit zijn verband gerukt, zegt deze enigszins besmuikt desgevraagd. En het was al helemaal niet zijn bedoeling om MS-patiënten een schuldgevoel aan te praten. “Mijn boodschap is vooral: ga het experiment aan, probeer gluten en zuivel eens uit je voeding weg te laten en kijk wat het doet.”

‘Superfood’ van eigen bodem: broccocress

Het woord ‘superfoods’ is niet beschermd. Iedereen mag dus ‘superfood’ op zijn product zetten. Voor het gemak werden superfoods deze avond gedefinieerd als voedingsmiddelen met veel nutriënten. Daar zijn verder geen richtlijnen voor. Broccoli en havermout zijn dus net zo goed superfoods te noemen als rauwe cacaonibs uit Peru en gojibessen uit China. In de NEVO-tabel staan ze ook al niet en ze laten zich dus lastig vergelijken.

Het werd een verhitte discussie over wat voeding wel en niet vermag. De teneur: gezond eten houdt je in conditie en kan ziekten voorkomen, maar kan kanker en MS niet genezen. Of zoals hoogleraar Renger Witkamp het zegt: “Voeding is onderhoud, geen farma” (medicijn). Valse hoop geven mag in geen geval, daarover zijn alle aanwezigen het eens. Maar ja, met genuanceerde uitspraken kom je niet in de media, en dat is wel wat voedingsgoeroes willen. “Laat maar zien wat voeding biochemisch doet in het lichaam”, voerde Witkamp strijdlustig aan in debat met Gert Schuitemaker. Als je aan kunt tonen dat het werkt, dan heb je tenminste een punt. Dat riep een kritische vraag op uit het publiek. Wie zou dat onderzoek betalen, is er voldoende belang bij preventie? Daarbij: het is niet bepaald eenvoudig de effecten van een bepaald voedingsmiddel aan te tonen. Effecten treden pas op de lange duur op en omgevingsfactoren zijn moeilijk, zo niet onmogelijk, uit te sluiten.

De conclusie: dat voeding en met name superfoods een heilzame invloed hebben, is op dit moment vooral een overtuiging, een geloof. Een geloof dat vooral is weggelegd voor een klein deel van de bevolking dat het zich kan veroorloven zes euro te betalen voor een zakje met dertig exotische gedroogde bessen. Laten we eerst maar eens zorgen dat mensen meer groente en fruit gaan eten. Dat zet meer zoden aan de dijk voor meer mensen dan alle aandacht voor rondom superfoods. Bijvoorbeeld door onder andere de relatie van mensen met hun voeding te versterken, betoogde Jaap Seidell. Laat kinderen zien hoe voedsel groeit en hoe je het klaarmaakt. En dat gaat ook al niet lukken met macapoeder uit Argentinië en kokos uit Midden-Amerika.

Ook de stellling ‘superfoods leiden af van de broodnodige variatie in voeding’ kon op de nodige instemming rekenen. Elke dag gojibessen eten is niet bepaald gevarieerd.

Zijn superfoods dan nergens goed voor? Toch wel. Alle aandacht voor superfoods betekent ook aandacht voor het belang van een gezond eetpatroon. Superfoods kunnen ongezond eten niet compenseren. Maar ze kunnen wel helpen mensen bewuster te maken van wat ze eten.

Ik vind het persoonlijk een verrijking dat er in plaats van het zoveelste smaakje toetje nu echt andere producten bij komen in de supermarkt, zoals quinoa en speltbrood, en soorten groente en fruit waarvan ik het bestaan niet kende. Of dat een fabrikant als Johma nu ook salades maakt met linzen en adukibonen naast de geijkte rundvleessalade. En als mensen dan uiteindelijk niet kiezen voor die peperdure goji-bessen maar bananen in hun mandje leggen, boerenkool in de blender stoppen of havermout nemen voor hun ontbijt, dan hebben superfoods wat mij betreft toch bijgedragen aan een gezonder eetpatroon.

Het (video)verslag op Foodlog, met reacties

Een vermakelijk filmpje over superfoods van aardappels.nl, dat werd gebruikt als intro op het debat